محمدنسیم نظری
گفت‌وگوهای صلح امروز در صدر اخبار افغانستان و جهان قرار دارد. رسانه‌های مختلف روایت‌های گوناگونی از وضعیت جنگ و صلح افغانستان منتشر می‌سازند. شدت و اوج این روایت‌ها بیان‌گر اهمیت موضوع و پیچیده‌گی‌های آنست. برخی از رسانه‌های غربی تلاش دارند تا روایتی نسبتن معقولی از پروسه‌ی صلح افغانستان به‌دست دهند. این رسانه‌ها که بیش‌تر وابسته به ایالات متحده آمریکا و حامی سیاست‌های کلان منطقه‌ای و بین‌المللی آمریکاست، تصویری مملو از امید و دست‌آورد را برای جهان از وضعیت افغانستان منتشر می‌سازد. در این تصویر، افغانستان در آینده خانه‌ی امن برای افغان‌ها و جامعه‌ی جهانی خواهد بود، شماری از رسانه‌های منطقه‌ای نیز روایت‌های گوناگون و متفاوتی از گفتمان صلح افغانستان ارائه می‌کنند.
در تازه‌ترین موارد، روزنامه‌ی کیهان وابسته به سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران در سرمقاله‌اش طالبان را گروه نجات و حامی ارزش‌های انسانی تلقی نموده و تلاش کردند تا تصویری متفاوتی از طالبان برای جهان انعکاس دهند. بر این مبنا این روزنامه استدلال کرده است، که طالبان تغییر کرده و با خشونت گذشته وارد ساختارهای قدرت سیاسی در کابل نخواهد شد. به باور این روزنامه حکومتی که از درون گفتمان طالبان و یا طالبانیسم به وجود می‌آید، حکومت معقول، مبتنی بر اراده‌ی جمعی، با روابط گسترده‌ی بین‌المللی و حامی ارزش‌های انسانی- مدنی در افغانستان خواهد بود. شماری از فعالان حقوق بشری و رسانه‌ای در افغانستان در واکنش به این اظهارات روزنامه کیهان، مطالبی مختلف و حتی تصاویری از آزار واذیت غیر نظامیان در مناطق تحت کنترول این گروه در ولایات مختلف منتشر ساختند و این روزنامه را به “خشونت زدایی” از طالبان متهم ساختند.
اما در همین حال، به‌نظر می‌رسد حتی جمهوری اسلامی ایران نیز به‌روایت واحدی از طالبان و پروسه‌ی صلح افغانستان دست نیافته است. خبر گزاری ایرنا، در پاسخ به سرمقاله کیهان اعلامیه‌ای از سوی شماری از اندیشمندان علوم انسانی را در قم منتشر ساخته است، که در آن از حمایت دولت ایران از طالبان و خشونت‌زدایی از این گروه انتقاد شده و از کشورهای حامی حقوق بشر و سازمان‌های بین‌المللی خواسته شده است تا در برابرخشونت‌های این گروه در افغانستان ساکت ننشینند.
با این وجود، هنوز روایت ثابت و مبتنی بر واقعیت‌های موجود در مورد پروسه‌ی صلح افغانستان وجود ندارد. روایتی دولت افغانستان از پروسه‌ی صلح، حضور طالبان در قدرت سیاسی و هضم شدن آن‌ها در بدنه‌ی ساختارهای حقوقی و اداری کشور است. دولت افغانستان باورمند است که تنها راه و یگانه گزینه برای ختم بحران کنونی، حضور معنا دار طالبان در قدرت سیاسی و سهیم شدن آن‌ها در بدنه‌ی نظام است.
این روایت هرچند حامیان داخلی و بین‌المللی زیادی دارد اما به‌نظر می‌رسد که اجماع ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی برای حمایت و دفاع از این روایت وجود ندارد. پاکستان به‌باور شماری از مقامات امنیتی و سیاسی افغانستان با پناه دادن به طالبان هنوز اصرار بر جنگ و خشونت در افغانستان دارند. این کشور سال هاست که متهم به‌حمایت از گروه‌های تروریستی مخصوصن گروه طالبان بوده و در آخرین مورد، وزیر داخله‌ی آن کشور نیز از حضور خانواده‌های جنگ‌جویان طالبان در مناطق از پاکستان و فراهم‌سازی امکانات صحی و نظامی برای این گروه در خاک این کشور خبر داد.
به هر حال بر اساس این روایت، طالبان گروهی‌اند که از خود اراده نداشته و بر اساس خواست‌ها و مطالبات کشورهای منطقه مخصوصن پاکستان عمل می‌کنند. روایت طالبان و امارت اسلامی اما از قضیه صلح و جنگ افغانستان متفاوت از روایت جناح جمهوریت است. طالبان هنوز اصرار دارند که در طول بیست‌سال گذشته در برابر اشغال کشورهای خارجی جهاد نموده و اینک فرصتی پیش آمده است تا از راه نظامی علیه این کشورها پیروز شود. سقوط مراکز ولسوالی‌ها در ولایات مختلف و آتش‌زدن تأسیسات عمومی از سوی طالبان، ناشی از همین روایت “مسلمان” و غیر مسلمان” است که ریشه در واقعیت‌های تاریخی و دینی افغانستان دارد. بر اساس این روایت هر فرد جامعه موظف است در برابر سلطه‌ی غیر مسلمان مبارزه نموده و آن‌را شکست دهد. در این روایت، سوختاندن مکاتب و ضرر رساندن به تأسیسات عمومی از گزینه‌های ممکن و اساسی برای رسیدن به‌قدرت و تثبیت حاکمیت است. این روایت، اراده‌ی عمومی برای گزینش رهبران سیاسی و مقامات حکومتی را بر نمی‌تابد و تأکید بر تک صدایی و روایت واحد از کسب و استحکام قدرت توسط شخص و افراد محدود دارد.
این روایت‌ها می‌رساند که هنوز پروسه‌ی صلح افغانستان با پیچیده‌گی‌های زیادی روبروست. کشورهای منطقه، هر کدام به‌دنبال منافع شان در این پروسه‌اند. ایران، پاکستان، هند و سایر کشورهای همسایه هر کدام تلاش دارند تا از جنگ جاری در افغانستان استفاده نموده و از آن به‌نفع شخصی شان کار بگیرند. تا زمانی که روایت واحد از پروسه‌ی صلح افغانستان به‌دست نیاید، هیچ روزنه‌ای برای رسیدن به‌توافق سیاسی و صلح پایدار در کشور ممکن نخواهد بود.
