محمدنسیم نظری
چندی قبل دولت افغانستان از اعزام نمایندگان شان در دوحه به‌منظور پیش‌برد گفت‌وگوهای صلح با گروه طالبان خبر دادند. در خبرنامه‌ی شورای عالی مصالحه ملی تأکید شده بود، که نمایندگان دولت افغانستان پس از گرفتن مشوره‌های لازم برای حضور در دور دوم گفت‌وگوهای دوحه وارد قطر شده و قرار است نشست‌های غیر رسمی با گروه طالبان آغاز گردد. اما طالبان طی اعلامیه‌ای از اشتراک شان در این نشست اطمینان داده اما جدول زمانی برای حضور در این نشست ارائه نکردند. محمدنعیم سخن‌گوی دفتر سیاسی این گروه در قطر در صحبت با طلوع‌نیوز تأکید کرد، که رهبری این گروه تصمیم دارد تا نشست‌های صلح در دوحه هم‌چنان ادامه داشته و این گفت‌وگوها به‌موفقیت برسد.
در جریان فرصت کم‌تر از دو ماه که مذاکرات در دوحه متوقف بود و هیئت‌های دو طرف به‌منظور مشورت با رهبری شان در کابل و اسلام‌آباد بودند، هیئت با صلاحیت از سوی گروه طالبان به‌ریاست شیخ عبدالحکیم نیازی، به پاکستان سفر نمودند. در این سفر بر اساس گزارش‌های منتشر شده، این هیئت با رهبری گروه طالبان بحث‌ها و نشست‌های که در دوحه برگزار گردیده بود را شریک ساخته و خواستار راهنمایی و دستورات بعدی شدند.
این همه در حالی بود که هفته‌ی گذشته زلمی خلیل‌زاد نماینده‌ی ویژه وزارت خارجه ایالات متحده آمریکا در امور صلح افغانستان به‌همراه هیئت متشکل از کارشناسان نظامی و تخنیکی، به کابل آمد و با رییس‌جمهور، عبدالله‌عبدالله و شماری از مقامات پیشین و رهبران سیاسی دیدار و گفت‌وگو نمود. در این دیدارها خلیل‌زاد بر ادامه‌ی گفت‌وگوهای صلح در دوحه و انعطاف طرف‌ها برای رسیدن به یک نقشه راه سیاسی برای بحران افغانستان تأکید نموده و آن‌را برای آینده‌ی کشور حیاتی خواند. خلیل‌زاد هدف از سفرش را به کابل دیدار با مقامات افغان و بررسی مشترک تیم تخنیکی ایالات متحده و کابل برای خروج مسوولانه نظامیان خارجی از کشور خوانده و در صحبت‌های مطبوعاتی‌اش از عدم سرعت در نشست‌های صلح و گفت‌وگو های بین‌الافغانی انتقاد نمود.
در همین حال؛ اما جنگ در کشور با تمام قوت ادامه دارد. طالبان در نبردهای شب‌های گذشته شان شماری زیادی از ولسوالی‌ها را سقوط داده و یا در مرحله سقوط رسانده است، امروز نیز ولسوالی‌های خان‌آباد ولایت کندز و صیاد ولایت سرپل به‌دست این گروه افتاده است. طالبان و حکومت هر کدام ادعا دارند که در میدان نبرد دست بالا داشته و طرف مقابل را زمین‌گیر نموده است. این در حالی است که هیچ راه‌کاری برای خروج از بحران کنونی وجود نداشته و هر دو طرف سرگرم جنگ و کشتار در نقاط مختلف‌اند. با این وجود به‌نظر می‌رسد که گفت‌وگوهای صلح تا کنون با بن‌بست‌های زیر رو به‌رو بوده و طرف‌ها حاضر و علاقه به ادامه و یا تقویت آن ندارند.
۱-دولت ایالات متحده آمریکا تا کنون هیچ طرف مذاکره کننده در دوحه را به‌صورت اساسی وارد میدان نه‌کرده است. این کشور با ملاقات‌های تشریفاتی تنها تلاش دارد تا همگان را راضی نگهداشته و سیاست‌های کلان خودش را پیاده نماید. گروه طالبان پس از امضای توافق‌نامه با آمریکا تا کنون در گفت‌وگوها و نشست‌های بین‌المللی هیچ بختی نداشته و نتوانسته است به‌عنوان یک گروه سیاسی وارد گفتمان‌های بین‌المللی گردد. هر چند انتظار می‌رفت که طالبان بتوانند پس از امضای توافق‌نامه با آمریکا به‌عنوان یک گروه پیروز میدان جنگ بیست‌ساله افغانستان ظهور نموده و در کشورهای مختلف از آن‌ها استقبال شود، اما بر خلاف انتظار به غیر از چند کشور همسایه افغانستان هیچ کشوری معتبر و مدرن جهان به آن‌ها روی خوش نشان ندادند. از سوی دیگر، آمریکا پس از امضای توافق‌نامه با طالبان تلاش کرد تا اندک رنجش خاطر دولت افغانستان را برای حضور در نشست‌های صلح بر طرف سازد. این کشور با امضای معاهدات دو جانبه و چند جانبه با دولت افغانستان بر تعهد خویش مبنی بر حمایت از نظام و ساختارهای سیاسی در افغانستان تأکید کرده و هیچ‌گاهی به مساله اصلی (جنگ افغانستان) تمرکز نداشته و ندارد. این موضوع خود باعث گردید تا سرخوردگی در میان مذاکره‌کنندگان دو طرف به‌وجود آید، که آیا آمریکا با طالبان است یا با دولت افغانستان؟
۲- طالبان پس از امضای توافق‌نامه با آمریکا دیگر هیچ کوششی برای گفت‌وگو با دولت و نمایندگان مردم افغانستان نمی‌کنند، زیرا آن‌ها مدعی‌اند که آمریکا را پس از بیست‌سال حضور نظامی در افغانستان شکست داده و دیگر احتیاج برای نشست با مردم افغانستان ندارند. این گمان غالب اما بی‌بنیاد، باعث شده تا طالبان تحرکات شان‌را در میدان‌های نبرد بیش‌تر ساخته و تلاش دارند تا از طریق نظامی بر مساله جنگ افغانستان پیروز شده و هنوز باور دارند که بحران افغانستان راه‌حل نظامی دارد نه سیاسی.
۳- دولت افغانستان در داخل، گرفتار از هم پاشیدگی سیاسی و نبود اجماع برای صلح است. رییس‌جمهور و تیم چند نفره‌اش در تلاش حکم‌روایی در کابل و شماری از ولایات مهم‌اند. آن‌ها با عقب نشینی از ولسوالی‌ها تمرکز بر ولایات مهم داشته و در صدد دفاع از کلیت افغانستان نیستند. از سوی دیگر در کابل شماری از سیاست‌گران برجسته و رهبران احزاب سیاسی و جهادی از کارکردها و رفتار او و هم فکرانش در داخل حکومت به‌شدت ناراضی بوده و هیچ تلاش برای تقویت اجماع سیاسی و ملی انجام نمی‌دهند. این رهبران که سال‌ها از خوان دولت استفاده‌های شایان و بی‌حسابی برده‌اند، اکنون که با بیچاره‌گی و سرخورده‌گی به قضایا نگاه می‌کنند، تمایلی برای حمیات از دولت غنی و نظامی که او اکنون در رأس آن قرا دارد، ندارند.
۴- اجماع منطقه‌ای تا کنون در مورد صلح افغانستان وجود ندارد. پاکستان تا کنون بر اساس گزارش‌های مطبوعاتی ارتباط شان‌را با گروه‌های تروریستی از جمله طالبان و شبکه القاعده قطع نکرده و به حمایت از این گروه‌ها ادامه می‌دهد. ایران در همسایگی افغانستان منتظر خروج نیروهای خارجی از کشور است تا جولانگاهی مطمئن برای سیاست‌های منطقه‌ای و گسترش نفوذش در منطقه از خاک افغانستان بسازد. امروز رییس‌جمهور ترکیه، رجب طیب اردوغان ادعا کرد که تنها کشور مطمئن و صادق در مساله جنگ و صلح افغانستان، ترکیه است که بر اساس گزارش‌ها، قرار است آمریکا مسوولیت تأمین امنیت میدان هوایی حامد کرزی را به این کشور بسپارد.
