محمدنسیم نظری

هیئت‌های مذاکره‌کننده جمهوری اسلامی افغانستان و گروه طالبان در دوحه‌ی قطر پس از بن‌بست به‌وجود آمده بر سر نهایی‌سازی کارشیوه‌ی مذاکرات و چگونگی اصول رفتاری گفتگوها توافق نموده‌اند. چهارشنبه ۱۲ قوس، نادر نادری، سخن‌گوی هیئت مذاکره کننده دولت افغانستان در صفحه‌ی تویترش با نشر پیامی از نهایی شدن کارشیوه‌ی رفتاری میان هیئت‌های مذاکره کننده خبر داد. هم‌چنین محمد نعیم سخن‌گوی دفتر سیاسی طالبان نیز در تویتی این خبر را تأیید نموده است. این منابع می‌افزایند که این توافق پس از سفر معصوم استانکزی، رییس هیئت گفتگو کننده دولت افغانستان به کابل به‌دست آمده است. عبدالله‌عبدالله رییس شوارای عالی مصالحه‌ی ملی با نشر پیامی در صفحه فسبوکش، از توافق به‌وجود آمده اظهار خوش‌بینی نموده و آن‌را دست‌آورد خوب برای مردم افغانستان و اعضای هیئت مذاکره کننده در قطر عنوان نمود. او تأکید کرده است که این توافق گام مهم؛ اما ناکافی برای پروسه‌ی صلح و گفتگوهای بین‌الافغانی می‌باشد. ینس‌استولتنبرگ، دبیر کل ناتو که در نشست مقدماتی وزیران خارجه ناتو با رسانه‌ها صحبت می‌کرد، از توافق به‌میان آمده در مورد کارشیوه‌ی مذاکرات استقبال نموده و تأکید نمود که ناتو برای رسیدن افغانستان به صلح و ثبات دایمی هم‌چنان حامی این کشور خواهد بود. او هم‌چنین از دشواری مأموریت ناتو در افغانستان پس از خروج نیروهای آمریکایی از این کشور سخن گفت و تصریح کرد که :« ما اکنون با تصمیمی کاملن روشن رو به‌رو هستیم، انتخاب بسیار دشواری که باید در واقع معضلی برای همه ما باشد و آن این‌که باید در افغانستان بمانیم، زیرا عقیده داریم که طالبان به تعهد خود عمل نمی‌کنند».

در کابل برخی از شخصیت‌های سیاسی به‌شمول حامد کرزی از آن حمایت نموده و تأکید نمودند که باید گفتگوهای صلح هرچه زودتر بر اساس آجندای تنظیم شده آغاز شده و خشونت‌ها در سطح کشور کاهش یابند. هم‌چنین صدیق صدیقی، سخن‌گوی ریاست جمهوری که در کنفرانس مطبوعاتی به روز چهار شنبه(۱۲ قوس) در کابل صحبت می‌کرد، از توافق به میان آمده استقبال نموده و آن را گام مهم و اساسی برای آغاز مذاکرات بین‌الافغانی خواند.

با این وجود اکنون توپ صلح در زمین ارگ است، تمام طرف‌ها به‌شمول ریاست شورای عالی مصالحه‌ی ملی، جناح‌های سیاسی خارج از قدرت و گروه طالبان از توافق در مورد کارشیوه‌ی مذاکرات استقبال نمودند. اکنون که ارگ پس از ملاحظات در مورد مقدمه کارشیوه رفتاری مذاکرات، از توافق نهایی در مورد کارشیوه این مذاکرات استقبال نموده است به‌نظر می‌رسد که تصمیم بعدی ارگ و شخص رییس جمهور غنی برای ادامه‌ی مذاکرات در شرایط کنونی تعیین کننده و سرنوشت‌ساز است. از طرفی؛ اکنون که جامعه جهانی و کشورهای همسایه، روی آوردن طالبان در قدرت سیاسی و نهایی‌سازی پروسه‌ی صلح اجماع نظر دارند، سرنوشت تیم رییس جمهور با حساسیتی که اکنون و در گذشته در پیش گرفته بود، نا معلوم است. هم‌چنین دیرزو شنبه(۱۵ قوس) اولین نشست کمیته رهبری شورای عالی مصالحه ملی در ارگ ریاست جمهوری نیز برگزار گردید. در این نشست که شماری از چهره‌های جهادی و برخی شخصیت‌های بلند پایه دولتی حضور داشتند، روی آتش بس و کاهش خشونت ها تأکید شد.  بر اساس گزارش‌های منتشر شده در ویب‌سایت‌های خبری معتبر، سیاست کلی ایالات متحده آمریکا در آینده در مورد پروسه‌ی صلح افغانستان هم‌چنان یک نواخت  و عاری از تغییرات خواهد بود، از این حیث رییس‌جمهور و اطرافیانش باید نگاه شان‌را نسبت به پروسه‌ی صلح و تخیل دور زدن آن‌را تغییر داده و ماشین صلح را در ارگ ریاست جمهوری و با نظارت خودی مدیریت نمایند. اگر ریاست جمهوری هم‌چنان به لجاجت و فرصت سوزی در مورد صلح ادامه دهد، گفتگوهای صلح با چالش‌های زیاد روبرو خواهد شد. در کنار این موارد، تغییر سیاست خارجی آمریکا پس از ترامپ به‌دست بایدن هم‌چنان به‌عنوان یک سنارویوی زنده و فعال مطرح است. تیمی که اکنون بایدن در حال ساختن آن است، بیش‌تر گرایش به‌حقوق بشر و ارزش‌های مردم سالار داشته و در کل نگاه دموکرات‌ها به سیاسیت و قدرت در جهان نسبت به‌جمهوری خواهان تفاوت‌های عمیق و استراتژیک دارد. بایدن با چینش تیم امنیتی خود نشان داد که طرفدار تنش در جهان نبوده بلکه از یک نوع دیپلماسی آرام و خفته در روح آمریکا و به تبع آن کل جهان استفاده می‌نماید. این تغییر قدرت و چرخش استراتژیک رهبری نظام سیاسی در ایالات متحده آمریکا، از چالش‌های عمده در روند کنونی صلح و شتاب بی‌پیشنه آن و نوعی روزنه‌ای امید برای به درازا کشیدن پروسه صلح و بقای حاکمیت رییس‌جمهور غنی خواهد بود. با نگاه واقع‌گرایانه به بحث صلح، می‌توان نتیجه‌گیری کرد که تا این دم پروسه‌ی صلح در افغانستان پس از گماشتن زلمی خلیل‌زاد به حیث نماینده ویژه وزارت خارجه آمریکا شتاب و سرعت بی‌پیشنه داشته است.

اگر این سرعت در روزها و ماه‌های آینده هم‌چنان حفظ و تقویت شود، پروسه‌ی تلفیق گروه طالبان در ساختار و شبکه‌های قدرت سیاسی و نیز ختم غایله طالبان به‌حیث طالب؛ نه گروه‌های دیگر، با سرعت انجام خواهد یافت. با این وجود با توجه به واقعیت‌های موجود در پروسه صلح، گفتگوهای هیئت‌های دو طرف راه دور و درازی را در پیش داشته که باید با حوصله‌مندی و تمرکز حواس تعقیب گردد.