محمدیاسین رضایی
براساس گزارش‌ها، هیأت‌های مذاکره‌کننده‌ی دوطرف (دولت افغانستان و گروه طالبان) روی اصول و کارشیوه‌ی مذاکرات بین‌الافغانی صلح به‌توافق رسیده و در طرح اجندای گفت‌وگوها اختلاف نظر ندارند. در سوی دیگر، استقبال جامعه‌ی بین‌الملل، دولت افغانستان، سازمان‌های جهانی و قشر سیاسی افغانستان از نشست افتتاحیه‌ی مذاکرات بین‌الافغانی و دیدگاه‌های ارائه‌شده از سوی دو طرف، چراغ سبز دیگری است که نشان می‌دهد، صلح با طالبان ممکن‌شده و ملاحظه‌ی جدی در میان دولت، جامعه‌ی جهانی، قشر سیاسی و چهره‌های اجتماعی کشور در برابر عملکرد این گروه وجود ندارد. این مسئله، نگران‌کننده‌ترین موضوعی است که از آینده‌ی مذاکرات صلح و توافق احتمالی با طالبان، پیام‌های هشدارآمیزی به مردم افغانستان دارد.
تجربه نشان داده است که «طالبان امروز»، هیچ تفاوتی از طالبان دیروز ندارد و روی هم رفته طالبان فردا همان نسخه‌ی از طالب امروز و دیروز خواهد بود. مهم‌ترین شاخصه‌ای این گروه، بی‌اعتنایی اعضای آن به تمامی قوانین بین‌المللی بشر دوستانه است. تجربه‌ی سال‌ها جنگ و خشونت طالبان نشان می‌دهد که اعضای این گروه در هیچ‌جایی از کشور رفتار انسانی با افراد ملکی و جمعیت غیرنظامی نداشته‌اند. تنها در نُزده‌سال اخیر، صدها و هزاران مورد جنایت از سوی طالبان در برابر اسیران جنگی، مجروحان و مردم عادی ثبت شده است. در این مدت، اعضای این گروه کم‌ترین اعتنا به حقوق بین‌المللی بشردوستانه یا حقوق جنگ نداشته و به مسوولیت‌ها و حقوق طرفین درگیر جنگ، اهمیت نداده‌اند.
به بیان روشن‌تر حقوق بین‌المللی بشردوستانه که تمامی طرف‌های درگیر جنگ را به بهبود سرنوشت مجروحان و بیماران نیروهای نظامی، رفتار درست و انسانی با اسیران جنگی و پشتیبانی از اشخاص غیرنظامی در دوران جنگ مسوول می‌داند، در هیچ‌موردی از سوی طالبان و اعضای این گروه رعایت نشده است. مهم‌ترین شاخص قانون جنگ، مجموعه‌ای از قواعدی است که استفاده از سلاح‌ها و روش‌های جنگی را محدود می‌کند و طرفین درگیر را به حمایت از کرامت انسانی مسوول می‌داند.
طالبان به عنوان گروهی در حال جنگ با حکومت افغانستان و هم‌پیمانان بین‌المللی آن، نه‌تنها در گذشته به رعایت حقوق جنگ تن نداده‌اند، بلکه در روزگار کنونی که مذاکرات صلح وارد دور تازه‌ای شده است و این گروه به عنوان یک طرف این مذاکرات، برای ساختار سیاسی آینده‌ی این سرزمین چانه‌زنی می‌کنند، نیز به هیچ اصل حقوق بشردوستانه احترام نمی‌گذارند. حملات اخیر این گروه، بیشترین آسیب را به جمعیت غیرنظامی زده و روشی را که این گروه در جنگ با دولت و هم‌پیمانان آن استفاده می‌کنند، نیز قبل از هرکس و مجموعه‌ی نظامی دیگر، به افراد ملکی آسیب می‌زند؛ مسئله‌ی که با حقوق جنگ و قوانین بشردوستانه سر ستیز دارد.
در جهان و جوامع دیگر، حقوق بین‌المللی بشردوستانه مهم‌ترین و موثرترین ابزاری است که برای تضمین ایمنی و کرامت انسان‌ها در زمان جنگ استفاده می‌شود. شوربختانه اما در این سرزمین نه تنها به این قانون حرمت گذاشته نمی‌شود، بلکه هیچ‌قدرتی نمی‌تواند بر جنگ و شیوه‌ی جنگ در این سرزمین محدودیت‌های حقوقی و قانونی وضع کند.
با این وصف، حداقل توقع این است که در روزگار کنونی دولت افغانستان به عنوان یک‌طرف درگیر با طالبان در هماهنگی با جامعه‌ی بین‌المللی این گروه را در شرایطی که رهبران‌شان از مسیر مذاکره پیش آمده و با استفاده از مساعدت‌های جامعه‌ی جهانی برای آینده‌ی سیاسی‌شان چانه‌زنی می‌کنند، مجبور به رعایت قانون جنگ و حقوق بشردوستانه کنند. در غیر این صورت، نمی‌توان انتظار داشت که طالب فردا از طالب امروز و دیروز متفاوت خواهد بود و با امضای توافق‌نامه‌ی صلح با این گروه، افغانستان به ثبات و امنیت خواهد رسید.
