«بعد از یک سلسله مکاتبات بین حکومت افغانستان و حکومت انگلیسی هندوستان بالاخره یک هیئت صلحیه افغانستان به ریاست علی احمدخان وزیر داخله پسر خوش‌دل‌خان لوی ناب در ماه جولای عازم هند گردید… هیئت در ۲۵ جولای وارد روالپندی گردیده با سرهملتن گرانت فارن سکرتری و رئیس هیئت انگلیسی داخل مذاکره شد. در نتیجه در ۸ اگست ۱۹۱۹ معاهده صلح دولتین از طرف علی احمدخان و هملتن گرانت در پنج ماده به‌قرار ذیل به امضا رسید:
«عهدنامه صلح فی‌مابین دولت بهینه برتانیه و دولت مستقله افغانستان منعقده راولپندی به تاریخ ۸ اگست ۱۹۱۹ مطابق ۱۱ ذیقعده ۱۳۳۷، مواد مندرجه ذیل را دولت بهیه برتاینه و دولت افغانستان به جهت تجدید صلح قبول نموده اند.
ماده اول: از روز امضا شدن این معاهده فی‌مابین دولت بهیه برتانیه بر یک‌طرف و دولت افغانستان به‌طرف دیگر مصالحت خواهد بود.
ماده دوم: نظر به حالت که باعث جنگ حالیه فی‌مابین دولتین علیتین برتانیه و افغانستان گردیده است، دولت برتاینه محض اظهار رنجش خود آن رعایتی را که نسبت به امرای سابق افغانستان درباب آوردن اسلحه و قورخانه با دیگر اسباب حرب به داخله افغانستان از راه هندوستان مرعی داشتند، سلب می‌نمایند.
ماده سوم: علاوه بر آن بقایای وجه عطیه امیر مرحوم ضبط نموده شد و به امیر حالیه هیچ وجه عطیه داده نخواهد شد.
ماده چهارم: در آن واحد دولت بهیه برتانیه مایل می‌باشند که دوستی قدیم را که تا این همه مدت طولانی فی‌مابین افغانستان و برتانیه عظمی وجود داشته است مجدداً برقرار نمایند مشروط بر این که دولت موصوفه اطمینان داشته باشند که دولت افغانستان طبعاً مایل می‌باشد که دوستی دولت بهیه بریتانیه را مجدداٌ حاصل نمایند، علیهذا مشروط این‌که دولت افغانستان این امر را از کردار و رفتار خود شان ثابت نمایند دولت بهیه بریتانیه آماده خواهند بود که بعد از شش ماه سفارت دیگر را از جانب افغانستان برای مذاکره و قرار دادی که رافع منافع مشترکه دولتین علیتن باشد و نیز برای برقراری مجدد دوستی قدیم بر اساس خاطر خواه پذیرا نمایند.
ماده پنجم: دولت افغانستان سرحد بین هندوستان و افغانستان را که امیر مرحوم قبول نموده بودند، قبول می‌نمایند (!) و نیز متعهد می‌شوند که قسمت تحدید نشده خط سر حد طرف مغرب خیبر در جای که حمله اوری از جانب افغانستان در این زمان واقع شد، به واسطه کمیشن دولت بهیه برتانیه به زودی تحدید شود(!) و حدی را که کمیشن دولت بهیه برتانیه تعیین نمایند قبول کنند(!) عساکر دولت بهیه برتانیه بر این است که در مقامات حالیه خود خواهند ماند تا وقت که تحدید حدود مذکور بعمل آید.
علی احمد ناظر داخله و رئیس هیئت صلاحیه دولت علیه افغانستان
سرهملتن گرانت فارن سکرتری دولت هند و رئیس هیئت مصالحت دولت برتانیه»
طبق این معاهده دولت انگلیس به شکل یک دولت غالب در عوض صلح که خود خواهان آن بود، شرایطی بر دولت افغانستان غالب تحمیل کرد، یعنی حق ترانزیتی مهمات جنگی او را از راه هند سلب کرد و از نظر سوق الجیشی کوه حاکمه «زمان چپر» متعلقه افغانستان را در شمال دره خیبر با منبع آب آن روی تورخم بگرفت، و در عوض یک پارچه زمین باریک و محکوم و بی آب را به افغانستان گذاشت. یعنی انگلیس شکست نظامی خود را با یک فتح سیاسی تلافی کرد. برای جلوگیری از جنگ دیگر افغانستان گرانت یاداشتی به علی احمدخان داد و در آن نوشت که: طبق معاهده مذکور و این یاد داشت افغانستان رسمن در امورداخلی و خارجی خود آزاد باقی می‌ماند. بعلاوه تمام معاهدات قبلی توسط این جنگ منسوخ شده است.»
منبع: میرغلام محمدغبار، افغانستان در مسیر تاریخ، بنگاه انتشاراتی میوند، ۱۳۸۴، صص ۷۷۴-۷۷۵
