«در جون ۱۹۳۰ فیض محمد خان وزیر خارجه افغانستان در دوران نادرخان، نخست کمک مادی از برتانیا خواست، برتانیا گفت که نخست افغانستان باید از اتحاد شوروی نظر به پیمان ۱۹۲۱م –(۱۳۰۰ش) تعهد داشت تا یک میلیون ربل را به افغانستان بپردازد، کمک بخواهد. اما وزیر خارجه تذکر داد که اتحاد شوروی با سیاست رژیم جدید هنوز اطمینان ندارد، پس در ایفای وعدههای خود به تادیه کمک حاضر نیست، زیرا بسی مطالب نزد آن تاریک و مبهم است.
فیض محمدخان بیست هزار تفنگ و یک هزار درجن گلوله و مبلغ چهار صد هزار پول نقد در خواست کرد. حکومت برتانیا فقط به تادیه نصف آن پاسخ مثبت داد. قرضه پول نقد در یک قسط فقط یک صد هزار پوند علیالفور تادیه میشد و بعد از چهار ماه که افغانستان حسن همجواری خود را به درستی ادامه میداد. آنگاه هفتاد و پنج هزار پوند دیگر در قسط دوم تادیه میگردید. حکومت افغانستان آگاه نبود که مبلغ بیست و پنج هزار پوند اضافی به صورت احتیاطی نگاه داشته بود تا در اثر تجویز سفیر برتانیا مقیم کابل در اوقات مناسب تادیه گردد.
حکومت برتانیا احساسات دوستانه خود را توسط اعطای هدایای پول نقد، سامان و لوازم و انجام خدمات ابراز داشت. اما در مدتیکه افغانستان امداد پولی از اتحاد شوروی حاصل میدارد، حکومت هند که تادیه پولی برتانیا را مهیا میکرد، تجویز کرد که فعلن کمک پولی نشود و در عوض پیشنهاد نمود آنچه ماسکو میپردازد به تناسب آن آمادهگی برای تادیه اجناس گرفته شود. به این شکل افغانستان را از امداد و کمک روس دور نگهداشت و عرادههای حکومت افغانستان را آماده حرکت سریعتر ساخت و چرب کرد و آماده گردش نمود. به هر صورت در اخیر برتانیا تصمیم گرفت، تا به نحوی از آنحا کمک پولی را اجازه دهد. در یک یادداشتی برای حکومت هند، ای. بی. هویل به صورت تمثیلی و درامهیی راجع به اهمیت داشتن همسایه دوست و حسن همجواری با همسایه شمالی را تاکید کرد که دوبار به یک مدت نسبتن کوتاه روابط ما با ایشان (افغانستان) در دو بحران بزرگ تاریخی هند برتانیا به طوری بود که اگر مبالغه نشود باید بگویم که بقای هندوستان متکی بر درجه وفاداری زمامدار افغانستان ……… میباشد. (هویل درین گفتار خود منظورش فرصتهای عهد دوست محمد خان و موتینی بزرگ هند در سال ۱۸۵۷م – (۱۲۳۶ش) و عهد امیر حبیب الله در اثنای جنگ جهانی اول بود.)
بر اساس مفاد ملی برتانیا چنان فیصله به عمل آمد تا علامهی محسوس دوستی خود را، ارائه دارد. در زمان جنگ جهانی دوم قدرتهای بزرگ جهانی کمکهای را به این دولت خورد و زراعتی توسعه دادند. رویه منظوری کمکها و امداد در وقفهها به افغانستان را که از سال ۱۹۲۰م- ۱۲۹۹ش. تجویز شده بود و امان الله خان، پادشاه وقت از آن آگاه نبود، در پیش گرفتند. حکومت برتانیا امداد پنجاه هزار پوند یا یک لک روپیه کلدار هندی را که سالانه برای افغانستان تخصیص داده بود عزم پرداخت تدریجی آن را نمودند و امیدوار بودند تا این مبالغ در تقویه نظام مخاطره بین افغانستان و هند بکار رود. این سیاست و روش موثر نبود که نخست امان الله از موجودیت این معاونتها آگاهی نداشت و علاون بران تقویه نظام مخابراتی بین افغانستان کارمقدماتی ساختمانی سرک بین کابل و خیبر را که توسط انجنیران برتانیا معاونت میشد برهم زد. بنابر آن قسمت اعظمی پول بدون مصرف باقی ماند، بین سالیان ۱۹۲۵ تا ۱۹۳۰ –(۱۳۰۴-۱۳۰۹ش) فقط اندکی بیش از یک سال بودجه منظور شده مصرف گردیده بود. پول قسمن به هدف تهیه سلاح و تادیه مصرف سفر امان الله ، در هنگامیکه مهمان حکومت برتانیا بود به مصرف رسید.
حکومت برتانیا به رژیم نادر خان در تحت عین شرایط و ملحوظات پیش آمد و عمل کرد، اما از آنجا که ذهنیت عامه مردم افغانستان از کمکهای برتانیا در هراس و اندیشه بود، معاونتهای برتانیا به صورت پنهانی به عمل میآمد تا عوامل کینهجوئیهای مردم را توسط اعلان امداد خارجی نباید تحریک کرد تا مردم به شور و طغیان در نیایند.
علاوه بر آن حکومت افغانستان میترسید که اگر قبایل آزادیکه به نادر خان، در گرفتن تاج و تخت کمک کردند میدانستند که پول در کابل موجود است یک تعداد اعظمی آنها دوباره به پایتخت هجوم میآوردند و پاداشهای خدمات خود را که برای زمامدار افغانستان انجام داده بودند، تقاضا و مطالبه میکردند. از آنجا بود که زمامدار افغانستان سران قبایل را با دادن عناوین افتخاری و اعزازی نظامی، بنابر نبود پول و دارایی، در حال حاضر نوازش میکرد و پاداش میداد.»
منبع: روابط خارجی افغانستان در نیمهی اول قرن بیست، نوشتهی لودیک آدمک، مترجم، پوهاند محمد فاضل صاحبزاده، ۱۳۷۷، چ دوم، فضل: پشاور،صص۲۹۴-۲۹۶